In het beenmerg worden nieuwe bloedcellen aangemaakt. Door de behandeling kan de aanmaak van nieuwe bloedcellen door het beenmerg verminderen. Dan treedt een tekort aan verschillende bloedcellen op. Meestal merkt u daar weinig of niets van, maar het is wel belangrijk te weten op welke signalen of veranderingen u moet letten.
Beenmerg - bloedarmoede
Bloedarmoede is een tekort aan rode bloedcellen. Een ander woord hiervoor is anemie.
Klachten kunnen zijn:
kortademigheid en vermoeidheid, zelfs als u maar heel weinig hebt gedaan
het zwart voor de ogen zien bij opstaan uit bed of stoel
bleekheid, lusteloosheid
duizeligheid, hoofdpijn
niet goed kunnen slapen
niet goed kunnen concentreren
hartklachten of hartkloppingen
koud gevoel, transpireren
Advies
U kunt hier zelf niets aan doen. Deze vorm van bloedarmoede (die ontstaat door de behandeling van kanker) is niet te behandelen door anders te gaan eten dan u gewend bent. Daarom is het raadzaam om bij bovengenoemde klachten contact op te nemen met uw behandelend arts.
Beenmerg - tekort aan witte bloedcellen
Door de behandeling kan er een tekort aan witte bloedcellen in uw bloed optreden. Een ander woord voor witte bloedcellen is leukocyten. Witte bloedcellen zorgen voor afweer tegen infecties. Heeft u te weinig witte bloedcellen, dan krijgt u eerder infecties. Ook verlopen de infecties heftiger dan normaal. Na het starten van de kuur komt er een moment dat u de minste witte bloedcellen heeft, dit noemen we de dipperiode.
Heeft u een infectie, dan kunt u verschillende klachten krijgen:
een lichaamstemperatuur van 38,5 ºC of hoger, soms met koude rillingen
slijm ophoesten
pijn bij het plassen
troebele urine
vaker plassen
pijnlijke plekken in de mond of pijn bij het slikken
buikpijn
diarree
Welke klachten u krijgt, hangt af van de plaats van de infectie.
Advies
Er is wel een aantal maatregelen dat u kunt nemen om de kans op infecties in een dipperiode zoveel mogelijk tegen te gaan.
als u een van bovengenoemde klachten heeft, meet dan uw temperatuur
als u een van bovengenoemde klachten heeft en/of een temperatuur van 38,5 °C of hoger, neem dan contact op met uw behandelend arts
zorg voor een goede lichaamshygiëne (ga een keertje vaker onder de douche of in bad)
controleer eventuele wondjes op ontstekingsverschijnselen: roodheid, warmte, zwelling en pijn
een goede mondverzorging is belangrijk
probeer vooral in de dipperiode uzelf te beschermen tegen infecties van buitenaf; ga mensen die verkouden zijn of griep hebben zo veel mogelijk uit de weg
mijd plaatsen waar veel mensen bij elkaar zijn, zoals het openbaar vervoer, winkels, voetbalstadia en kerken
uw voeding kan ook een infectiebron zijn, houd hier rekening mee bij wat u eet tijdens een dipperiode
Blaasproblemen
Door de behandeling kunnen blaasproblemen ontstaan door beschadiging of irritatie van de blaaswand. Hierdoor kunnen er meer bacteriën in de blaas voorkomen die gaan ontsteken, met een blaasontsteking tot gevolg. U kunt de volgende klachten krijgen:
(brandende) pijn bij het plassen
pijn in de onderbuik
bloed of bloedstolsels bij de urine
vaker plassen
niet goed kunnen plassen
vaak moeten plassen en vaak aandrang hebben, terwijl de blaas niet vol is
slecht en sterk ruikende of troebele urine.
Advies
drink veel, anderhalf tot twee liter per dag (16 kopjes of 14 bekers per dag). Dit zorgt voor een natuurlijke doorspoeling.
plas regelmatig. Dit spoelt de bacteriën naar buiten zodat deze zich niet aan de blaaswand kunnen hechten.
houd de plas niet op, maar ga bij aandrang gelijk naar het toilet.
zorg voor warme kleding; vooral het onderlichaam en de voeten moeten warm blijven.
zorg voor een goede hygiëne. Voor vrouwen: reinig het onderlichaam van voren naar achteren om te voorkomen dat bacteriën in de plasbuis terechtkomen. Was daarna zorgvuldig de handen.
plas direct na het vrijen.
de vagina is zelfreinigend. Gebruik daarom geen zeep bij het wassen van de vagina.
Neem contact op met de behandelend arts als u een van de volgende klachten heeft:
als er bloed bij de urine te zien is
als u pijn heeft bij het plassen
Bloeddruk
Door de behandeling kan uw bloeddruk verhogen of juist verlagen.
Bloeddruk - verlaagde
Heeft u een lage bloeddruk, dan merkt u dat meestal bij het plotseling opstaan. U voelt zich slap en duizelig. Soms kunt u zelfs flauwvallen.
Advies
meld klachten die wijzen op een verlaagde bloeddruk bij uw behandelend arts
u kunt de klachten verlichten of proberen te voorkomen door rustig op te staan of langzaam van houding te veranderen.
Darmen
Door de behandeling kunt u last krijgen van uw darmen. Iedereen heeft een ander ontlastingspatroon. Het is belangrijk dat uw stoelgang regelmatig is en niet te veel afwijkt van het patroon dat u voor de behandeling had.
Darmen - diarree
Diarree is een waterige dunne ontlasting waarvoor u meer dan 4 keer per dag naar het toilet moet. De opname van vocht en voedingsstoffen in uw darmen is dan verstoord. Dat komt door irritatie van het slijmvlies van de darm en door een verandering in de stofwisseling van de dunne darm. Bij diarree worden voedingsstoffen in de darmen minder goed opgenomen.
Klachten kunnen zijn:
buikpijn/buikkrampen
vaak aandrang om het toilet te bezoeken
dunne ontlasting
Advies
als u last heeft van diarree is het belangrijk dat u veel drinkt om het vochtverlies aan te vullen en om uitdroging te voorkomen. Dit betekent dat u ongeveer 2 liter per dag moet drinken; dit zijn 16 kopjes of 14 bekers
het beste is om water, thee, bouillon (vooral zout) te drinken om de tekorten aan te vullen die de diarree veroorzaken
probeer prikkelende of scherpe voeding te vermijden.
eet geen grote maaltijden en geen vet, geen grove vezels en gasvormende producten, zoals ui, knoflook, kool, prei.
drink geen koolzuurhoudende drank (met prik), geen koffie en geen alcohol
een stoppend dieet heeft geen effect
vraag zo nodig advies aan een diëtist
Neem bij de volgende klachten contact op met uw behandeld arts:
als u diarree heeft die langer dan 24 uur aanhoudt
als er bloed bij de ontlasting zit
als u diarree heeft in combinatie met braken
Darmen - verstopping
Bij verstopping komt de ontlasting minder dan 3 keer per week. Klachten bij verstopping zijn:
harde en droge ontlasting
persen bij stoelgang
opgezette buik
buikpijn/darmkrampen
verminderde eetlust door een vol gevoel
Advies
zorg dat u voldoende drinkt, minstens 2 liter per dag, dit zijn 16 kopjes of 14 bekers per dag
eet vezelrijk (indien mogelijk)
raadpleeg eventueel een diëtist voor advies
probeer zoveel mogelijk te bewegen als u het kunt
zo nodig kan uw behandelend arts medicijnen voorschrijven om de stoelgang te bevorderen
Neem bij de volgende klachten contact op met uw behandelend arts:
als u langer dan 2 dagen geen ontlasting heeft gehad
als u hevige buikkrampen heeft
Grieperig gevoel, spierpijn
Door de behandeling kunt u een grieperig gevoel krijgen. Klachten hierbij kunnen zijn:
algehele malaise
koorts
hoofdpijn
verminderde eetlust
spierpijn (overal in het lichaam, zoals nekpijn, rugpijn, beklemmend gevoel op de borst, pijn aan de ledematen etc)
gewrichtspijn
te hoge spierspanning (spierspasmen)
pijn in de botten (botpijn)
Het grieperig gevoel is meestal van korte duur. Het begint enige uren na de toediening van de medicijnen, houdt 1 tot 2 dagen aan en verdwijnt meestal weer spontaan.
Advies
neem de temperatuur op wanneer u zich niet goed voelt of last heeft van koude rillingen. Heeft u een temperatuur van 38,5 ºC of meer? Neem dan contact op met uw behandelend arts. Misschien heeft u dan een bijkomende infectie.
u kunt 500 tot 1000 mg paracetamol gebruiken tegen hoofdpijn, spierpijn en pijn in de botten (maximaal 3 maal daags tot een dagmaximum van 3000 mg)
nemen de griepverschijnselen in de dagen na de behandeling niet af of wordt het zelfs erger? Neem dan contact op met uw behandelend arts.
Haar
Door de behandeling kan uw haar uitvallen. Door haaruitval kunt u een gevoelige of pijnlijke hoofdhuid krijgen.
Als de behandeling is gestopt, zal uw haar na ongeveer een maand weer gaan groeien. Meestal is de haargroei na enkele maanden goed hersteld.
Haar - Haaruitval
Haaruitval (ook wel alopecia genoemd) is de meest zichtbare bijwerking van chemotherapie. Hoe komt het dat haar volledig of in mindere mate uitvalt? Kankercellen hebben de eigenschap om zich snel te delen. Het doel van chemotherapie is om de snel delende cellen te vernietigen of de groei ervan te vertragen. Daarbij treft de chemotherapie ook gezonde cellen die zich snel delen, zoals de cellen die in onze haarzakjes voor de haargroei zorgen. Met als gevolg: complete haaruitval of dunner wordend haar.
Behalve hoofdhaar kunnen ook wenkbrauwen, wimpers, oksel-, lichaams- en schaamharen uitvallen. Uw hoofdhuid kan gevoelig of pijnlijk aanvoelen. Haaruitval begint meestal enkele weken na toediening van medicijnen.
De haaruitval die door de behandeling veroorzaakt wordt, is meestal tijdelijk. Het haar begint binnen enkele weken tot maanden na het stoppen van de chemokuur weer te groeien. Wanneer uw haar weer aangroeit, kan het anders zijn dan uw oorspronkelijke haar was, zoals: de kleur, het haar kan sluiker zijn of juist meer krullen hebben. Meestal is dit tijdelijk. In enkele uitzonderlijke gevallen is de haaruitval blijvend.
Sommige medicijnen veroorzaken volledige haaruitval. Bij andere medicijnen valt het haar niet volledig uit maar kan wel dunner worden. Uw arts kan u informeren over de mate van haarverlies uw behandeling mogelijk veroorzaakt. Ook kunt u informeren of hoofdhuidkoeling mogelijk is om haaruitval zoveel mogelijk te beperken.
Advies
uitvallen van veel haar tegelijk vinden de meeste mensen heel vervelend; u kunt van te voren alvast uw haar kort knippen
als uw haar is uitgevallen, kunt u een pruik dragen
een haarwerkspecialist kan u helpen bij het kiezen van een haarstukje of pruik
vraag om advies voordat uw haar dunner wordt, dan is goed te zien welke coupe en kleur u gewend bent
uw eigen kapper en de verpleegkundigen zullen u informeren over adressen van haarwerkspecialisten
synthetische pruiken zijn vaak net zo mooi als pruiken van echt haar. Ze zijn bovendien lichter van gewicht, makkelijker in onderhoud en goedkoper. Laat u in ieder geval goed voorlichten.
(een deel van) de kosten voor een pruik of haarstukje wordt vergoed door uw ziektekostenverzekeraar. Informeer ernaar voordat u iets koopt.
wilt u geen pruik dragen? Een goed alternatief is een pet, sjaal of muts.
tegenwoordig kan tijdens de behandeling in het ziekenhuis hoofdhuidkoeling worden gegeven, om haaruitval zoveel mogelijk tegen te gaan. Informeer naar de mogelijkheden binnen uw ziekenhuis.
Door de behandeling kan de huid geïrriteerd raken.
Huid - droog
Door de behandeling kan de huid droog en/of schilferig worden. De huid is kwetsbaar, omdat de aanmaak van huidcellen door de behandeling wordt verminderd.
U kunt de volgende klachten krijgen:
overgevoeligheid voor zonlicht
roodheid
jeuk
Door de behandeling kan ook de groei van de nagels worden vertraagd of verstoord. De nagels kunnen daardoor:
minder hard groeien
splijten, breken of loslaten
droger, brozer of zachter worden
witte lijnen krijgen
De reactie van huid en nagels doet zich voor tijdens de behandeling. De veranderingen ontstaan heel geleidelijk en verdwijnen meestal ook weer langzaam na beëindiging van de behandeling.
Advies
Advies huid:
gebruik bij voorkeur geen zeep tijdens het douchen of baden
gebruik bij voorkeur lauwwarm water.
gebruik een beetje amandelolie in het badwater om uw huid soepel te houden. Soms is een medicinale badolie nodig. Uw behandelend arts kan u hierover informeren.
vermijd producten op alcoholbasis
gebruik ongeparfumeerde bodylotion of crèmes op waterbasis (hydraterend)
probeer felle zon te vermijden
gebruik altijd een zonnebrandcrème met een hoge beschermingsfactor (20 of hoger)
gebruik tegen de jeuk een koelzalf of mentholpoeder.
Advies nagels:
scheur gebroken of gescheurde nagels niet af, maar gebruik een vijltje of nagelschaartje
bij vijlen is ‘eenrichtingsverkeer' beter dan heen-en-weer vijle. De kans op scheurtjes is dan kleiner
knip teennagels niet te kort en knip de nagels recht af
gebruik bij voorkeur een nageltang
kunstnagels mogen, maar het is beter om ze niet regelmatig te gebruiken; ze kunnen uw nagels beschadigen en de lijm en remover die u nodig heeft, zijn niet goed voor uw nagels
gebruik nagelverharder, beschermende nagellak of pleisters.
Huid - jeuk
De behandeling kan jeuk geven. Heeft u ergens jeuk, dan heeft u de drang geeft om te krabben of te wrijven. Klachten door jeuk kunnen zijn:
roodheid
uitslag van de huid
onrustig gevoel
slecht slapen
Advies
probeer niet te krabben; concentreer u op iets anders
knip uw nagels in elk geval heel kort en houdt ze schoon
jeuk wordt soms erger door warmte of door contact met kleding of beddengoed; probeer hier rekening mee te houden
verzachtende en beschermende crèmes en zalven bevatten geen werkzame bestanddelen, maar ze houden de huid wel soepel en voorkomen verdere uitdroging van de huid. Klachten als jeuk, schilfering, kloven en branderige plekken verminderen door deze middelen. Ze zijn zonder recept verkrijgbaar
voorbeelden voor een niet al te droge huid: lanettecrème en cetomacrogolcrème
voorbeelden voor een erg droge huid: vaseline lanettecrème en vaseline cetomacrogolcrème
mentholgel kan een verkoelend effect geven op de huid
Huid - uitslag
Door de behandeling kunt u huiduitslag krijgen. We spreken van uitslag wanneer er op de huid bepaalde veranderingen optreden zoals roodheid, vlekken, puisten, pukkels of blaasjes. Dit kan optreden over de gehele huid of in de vorm van een plaatselijke uitslag.
Een veel voorkomende vorm van huiduitslag is een allergische reactie op medicijnen. Netelroos is daar een voorbeeld van. Een ander woord voor netelroos is galbulten. De allergische reactie uit zich door een jeukende, rode uitslag. Deze huiduitslag is vergelijkbaar met de huiduitslag na contact met een brandnetel. Klachten bij huiduitslag zijn:
roodheid van de huid
jeuk
bultjes
verdikte huid
overgevoeligheidsreactie/allergische reactie (in de vorm van gordelroos of netelroos)
Advies
huidreacties kunnen verergeren door de blootsteling aan zonlicht. Vermijd daarom fel licht op de huid en bescherm de huid met kleren en zonnebrand-crème.
verzachtende en beschermende crèmes en zalven bevatten geen werkzame bestanddelen, maar houden de huid wel soepel en voorkomen verdere uitdroging van de huid. Klachten als jeuk, schilfering, kloven en branderige plekken verminderen door deze middelen. Ze zijn zonder recept verkrijgbaar
voorbeelden voor een niet al te droge huid: lanettecrème en cetomacrogolcrème
voorbeelden voor een erg droge huid: vaseline lanettecrème en vaseline cetomacrogolcrème
metholgel kan de huid verkoeling geven
Huid - verkleuring
Door de behandeling kan uw huid en/of nagels verkleuren. Klachten bij verkleuring kunnen zijn:
tijdens de behandeling kan de huid vaal geel zijn. Dat verdwijnt als de behandeling is gestopt
bij een lichte huid kunnen donkere vlekjes ontstaan door extra pigment in de huid
bij een donkere huid kunnen lichte vlekken in de huid ontstaan door het verdwijnen van pigment
donkere verkleuring van de bloedvaten waar het infuus in heeft gezeten
donkerder worden van de handlijnen en nagels
gemakkelijk scheuren of afbrokkelen van de nagels en in een enkel geval zelfs volledig uitvallen
dwarse strepen op de nagels
Advies
probeer felle zon te vermijden
gebruik altijd een zonnebrandcrème met een hoge beschermingsfactor (20 of hoger)
om de vlekken te verbergen kan er in overleg met de dermatoloog camouflerende crème worden gebruikt
houd uw nagels kort
gebruik geen acetonhoudende nagellakremover
het gebruik van speciale nagelverhardende lak kan goed helpen
kringen onder de ogen, vlekken, huidverkleuringen en kleine littekens kunt u verhelpen met een camouflagestick; kies een kleur die het dichtst bij uw eigen huidskleur ligt.
Koorts op dag van toediening
Koorts is een verhoging van de lichaamstemperatuur boven de 38,5°C. Door de behandeling kan koorts op de dag van toediening ontstaan. De koorts verdwijnt spontaan binnen 24 uur na de toediening.
Advies
bij koorts heeft het lichaam extra vocht nodig. Door de koorts en het zweten, verliest u meer vocht dan gewoonlijk. Daarom is het belangrijk dat u voldoende drinkt. Voldoende betekent dat u per dag 1½ tot 2 liter moet drinken; dit zijn 16 kopjes of 14 bekers per dag
alleen op advies van uw behandelend arts dagelijks 2 tot 4 tabletten (dd 1000 mg) paracetamol innemen tegen de koorts. Bij de volgende behandeling kunt u hier al vooraf mee beginnen.
Neem in ieder geval contact op met uw behandelend arts:
wanneer de koorts van 38,5 ºC of hoger op de dag van toediening nog niet is verdwenen na 24 uur.
Krachtsvermindering
Door de behandeling kan de kracht in uw armen en benen verminderen. De volgende klachten kunnen voorkomen:
u voelt zich slapper dan normaal
het evenwicht kan verstoord raken
u heeft minder uithoudingsvermogen
u kunt eerder vermoeid zijn dan normaal
Advies
blijf lichamelijk actief, maar verdeel uw energie over de dag
houd uw conditie op peil
Longklachten
Door de behandeling kunnen de longen worden aangetast en kan de longfunctie verminderen.
Klachten kunnen zijn:
hoesten zonder opgeven van slijm
kortademigheid, eerst bij lichamelijke inspanning en later ook in rust
moeizame ademhaling
druk op de borst
vermoeidheid
benauwdheid
snelle ademhaling
koorts (bijvoorbeeld bij een longontsteking)
Longklachten - benauwd
Bij benauwdheid heeft u het vervelende en vooral angstige gevoel dat u niet of onvoldoende kunt ademhalen.
Advies
Neem contact op met uw behandelend arts bij een van de volgende klachten:
plotseling optredende kortademigheid
een gevoel van benauwdheid
een snelle ademhaling die u niet kunt corrigeren
koorts
Misselijkheid en braken
Door de behandeling kunt u last krijgen van misselijkheid en braken.
U kunt de volgende klachten krijgen:
kokhalzen en braken
weinig of geen eetlust
maagklachten, zoals een vol gevoel of pijn
buikpijn of -krampen, opgezette buik, rommelingen in de buik
dorst
Medicijnen kunnen misselijkheid en braken verminderen of voorkomen. Het is belangrijk dat u de medicijnen altijd inneemt zoals u met uw behandelend arts hebt besproken. Houdt u aan de vaste tijden om de medicijnen in te nemen, ook als u niet misselijk bent.
Advies
gebruik vaker een kleine maaltijd. Probeer een lege maag te vermijden door regelmatig een kleinigheidje te eten, zoals een cracker of beschuit of een schaaltje yoghurt
Ochtendmisselijkheid vermindert soms na het eten van een toastje of beschuit voor het opstaan. Leg in de avond bijvoorbeeld een pakje toastjes klaar naast het bed of een pakje met soepstengels en smeerkaas
pas de maaltijden aan, neem geen producten die de misselijkheid vergroten
drink veel, tenminste 1,5 liter per dag. Dit zijn 14 kopjes of 12 bekers per dag
door op iets te zuigen, gaan de speekselklieren werken. Dit voorkomt een droge mond en een vieze smaak in de mond. Denk aan (suikervrije) zuurtjes, ijsklontje, waterijsje, zachte stukjes fruit en dropjes
probeer of het drinken van koolzuurhoudende dranken helpt. De koolzuur kan helpen om overtollige lucht uit de maag op te boeren en zo een vol gevoel te verlichten. Neem de koolzuurhoudende drank niet te koud, dit kan weer maagklachten geven
zorg voor een rustige omgeving en frisse lucht. Drukte en nare luchtjes kunnen de misselijkheid verergeren. Maak, wanneer mogelijk, een korte wandeling buiten. Dit kan helpen om de misselijkheid te verminderen en het eten na een maaltijd te laten zaken. Blijf uit de keuken waar net eten is klaargemaakt en ventileer uw woning goed
probeer gerechten die koud of op kamertemperatuur zijn, deze worden vaak beter verdragen. Laat warme voedingsmiddelen en dranken afkoelen tot ze lauwwarm zijn
neem een goede houding aan. Ga wanneer mogelijk rechtop zitten tijdens de maaltijd of probeer met het bovenste deel van het lichaam rechtop te zitten Ga niet meteen na de maaltijd weer liggen. Blijf tot een half uur na de maaltijd rechtop zitten. De maaltijd kan zo beter zakken en dat beperkt de misselijkheid
Door de behandeling kan er irritatie van de ogen optreden. Dit wordt veroorzaakt door irritatie van het hoornvlies of doordat de traanklieren onvoldoende traanvocht aanmaken. Dit zorgt ervoor dat de ogen droog worden.
De volgende klachten kunnen optreden:
roodheid
prikkende ogen
pijnlijk gevoel alsof er zand in de ogen zit
ontstoken oogleden
droogheid
tranen
wazig zien
Heeft u een van deze klachten, meld deze dan aan uw behandelend arts. In geval van een ontsteking kan uw behandelend arts oogdruppels voorschrijven. Ook als u last heeft van droge ogen kunnen oogdruppels helpen.
Advies
draag liever geen contactlenzen tijdens de behandeling. Uw ogen raken dan minder snel geirriteerd.
bescherm uw ogen tegen scherp licht; soms helpt een zonnebril
gebruik geen oogmake-up.
Overgevoeligheid (allergie)
De behandeling kan een allergische reactie geven. Meestal ontstaan allergische klachten direct na het innemen of toediening van medicijnen. Soms pas na enkele uren. Een allergische reactie begint vaak met:
roodheid en huiduitslag, soms met jeuk over het hele lichaam
kuchen
onrust
Wat later kunnen de volgende klachten optreden:
bleek zien
gezwollen oogleden en een opgezet gezicht
beklemmend gevoel op de borst
duizeligheid (door daling van de bloeddruk)
rillen
misselijkheid en darmkrampen
kortademigheid
gevoel van onrust
Advies
het is belangrijk dat u eventuele klachten tijdens de behandeling zo snel mogelijk meldt aan uw behandelend arts. De toediening van de medicatie wordt zo nodig tijdelijk onderbroken of gestopt. Ook kan het zijn dat u medicijnen krijgt toegediend om verergering van de klachten te voorkomen; ze verdwijnen dan meestal snel.
Pijnlijke mond en keel
Door de behandeling kan het slijmvlies in uw mond of keel:
geirriteerd raken
beschadigen
ontsteken
Klachten waaraan u dat merkt, zijn:
droge mond
brandend gevoel in mond of keel
brandende tong
pijnlijke lippen
gevoeligheid voor de temperatuur van eten en drinken
gevoeligheid bij het eten of drinken van zure of gekruide spijzen en dranken
snel bloedend tandvlees, tandpijn
slechte adem
kans op tandbederf
keelpijn
slikproblemen
roodheid
Advies
overweeg voor het starten van de behandeling naar de tandarts te gaan, voor een goed verzorgd en gezond gebit
als u tijdens de behandeling naar de tandarts moet, meld dan altijd dat u chemotherapie krijgt
verzorg uw mond goed
Tips voor een goede mondverzorging:
poets 2 tot 4 keer per dag uw tanden
gebruik een zachte tandenborstel, eventueel een elektrische borstel of natte gazen i.p.v. een borstel
neem een tandpasta met fluoride, die niet irriteert
gebruik eventueel mentholvrije tandpasta
als poetsen (tijdelijk) niet goed kan, gebruik dan alcoholvrije chloorhexidine mondspoeling of –spray
reinig tussen de tanden alleen op de manier zoals u dit al gewend was, zonder het tandvlees hard te raken of te beschadigen
spoel of spray 4 tot 10 keer per dag uw mond met water of een zoutoplossing; spoel of spray ook na eventueel braken
drink koud water, dat kan de pijn verlichten
houd uw lippen schoon en houd ze vet met steriele vaseline uit een tube
draag uw gebitsprothese niet 's nachts en bewaar deze in een glas water
draag uw gebitsprothese helemaal niet als het mondslijmvlies ontstoken is
Als uw mondslijmvlies is beschadigd, neem dan contact op met uw behandelend arts. Het is ook verstandig contact op te nemen als u onvoldoende kunt eten of drinken.
Door de behandeling kan uw smaak veranderen. Wat u proeft of hoe iets smaakt verandert door verhoging of verlaging van de zogenoemde ‘smaakdrempels’ De uitgesproken smaken zoals zoet, zout, zuur of bitter worden anders geproefd. Een bittere smaak (‘metalig, gallig’) kan overheersen. Uw smaak kan ook verminderen. Ook uw reuk zal misschien veranderen:
er kan een ongevoeligheid voor geuren ontstaan (u ruikt veel minder of niks)
of juist een overgevoeligheid voor geuren (u ruikt alles sterker)
beiden hoeven niet overeen te komen met de smaak
Advies
Uw reuk- en smaakvermogen kan per dag wisselen. Om toch met plezier te kunnen blijven eten,
is het belangrijk te experimenteren met het bereiden van eten en drinken
zorg ervoor dat het eten er aantrekkelijk en lekker uitziet
u voldoende drinkt; dit laatste is erg belangrijk. Voldoende betekent dat u per dag 1½ tot 2 liter moet drinken; dit zijn 16 kopjes of 14 bekers per dag
er zijn recepten ontwikkeld speciaal voor mensen met smaakverandering bij kanker. Bekijk hier de recepten
Stoffen in medicijnen kunnen de urine doen verkleuren (rood of blauwgroen). De verkleuring is onschadelijk, is tijdelijk en verdwijnt meestal spontaan enkele dagen na de toediening. Urine kan ook verkleuren doordat er bloed bij de urine zit. Dit komt dan door bijvoorbeeld een blaasontsteking.
Advies
Neem contact op met uw behandelend arts als:
de verkleuring van de urine binnen 48 uur na de behandeling niet verdwijnt
er bloed bij de urine zit
als het plassen pijnlijk is
Urine (verlies)
Door de behandeling met sommige medicijnen zoals cyclofosfamide en ifosfamide kunt u last krijgen van ongewild verlies van urine. Klachten die kunnen optreden zijn:
irritatie van slijmvliezen en huid in de schaamstreek
blaasontsteking
onaangename geur, schaamte
problemen met intimiteit en seksualiteit
sociaal isolement
Advies
ga elke 2 à 3 uur plassen, ook als er geen aandrang is
overleg met uw arts of er gestart worden met een blaastraining
u kunt worden doorverwezen naar een incontinentieverpleegkundige, zij kan u advies geven over het gebruik van incontinentie materiaal
vermijd plastabletten en middelen die het plassen bevorderen, zoals koffie en alcohol
maak gevoelens van schaamte bespreekbaar
verzorg de huid rondom uw schaamstreek goed om te voorkomen dat deze stuk gaat
Vasthouden van vocht (oedeem)
Door de behandeling kunt u last krijgen van vochtophoping op plaatsen waar normaal niet of nauwelijks vocht aanwezig is, bijvoorbeeld rond de enkels of in het gezicht.
Dat kan de volgende klachten geven:
minder plassen
dikke enkels, voeten en/of benen, handen of armen
toename van het gewicht
kortademigheid
Advies
controleer uw gewicht regelmatig
komt u in korte tijd veel aan, neem dan contact op met uw behandelend arts
neem bij kortademigheid contact op met uw behandelend arts
Vermoeidheid
Door de behandeling kunt u vermoeid raken. De meest voorkomende klachten zijn:
voortdurend een gevoel van uitputting hebben
lichamelijke en/of geestelijke inspanning kost meer moeite
een (groot) gebrek aan energie, u denkt niets meer te kunnen
prikkelbaarheid
emotionele labiliteit, stemmingswisselingen
gebrek aan belangstelling voor de omgeving
slaperigheid en lusteloosheid
De vermoeidheidsklachten kunnen na de behandeling nog lang aanhouden. Soms enkele maanden, soms zelfs jaren. De vermoeidheid kan veroorzaakt worden door lichamelijke, psychische en emotionele omstandigheden.
Advies
beweeg zoveel mogelijk, want als u minder doet, gaat uw conditie achteruit
overweeg te sporten onder begeiding van een fysiotherapeut
uw energie is kostbaar, ga er zorgvuldig mee om
bepaal zelf waaraan u energie wilt besteden
wees duidelijk over wat u wel en niet kunt en wilt doen
vraag zo nodig hulp van familie of vrienden of schakel de thuiszorg in
zorg dat u goed slaapt, houd u aan vaste tijden om naar bed te gaan en op te staan
Door de behandeling kan er schade aan zenuwcellen
optreden. De klachten kunnen heel verschillend van aard
zijn.
Zenuwstelsel - Zenuwbeschadigingen (neuropathie)
Door de behandeling kunnen zenuwcellen beschadigen. Als zenuwcellen zijn beschadigd, zullen er klachten optreden. Deze klachten zijn het ergst meteen na de behandeling, maar ze verminderen in de weken daarna. Het kan ook zijn dat de klachten pas enkele dagen na de behandeling beginnen. Ze verdwijnen meestal binnen enkele maanden; soms zijn ze blijvend.
De volgende klachten kunnen zich voordoen:
minder gevoel in handen en/of voeten, vingers en/of tenen
tintelingen in handen en/of voeten, vingers en/of tenen
een branderig of juist slapend gevoel in handen en/of voeten, vingers en/of tenen
minder kracht in armen of benen
pijnklachten van handen, voeten en huid bij koude omstandigheden
verlies fijne motoriek
Advies
vermijd contact met kou, zoals kou uit de koelkast of kou van buiten
Meld klachten aan uw behandelend arts. Indien nodig past deze de behandeling aan.
